fbpx

Bezdomność w sztuce

 

Motyw bezdomności w malarstwie

Eugène Delacroix Sierota na cmentarzu

W tle fragmenty cmentarza, na pierwszym planie samotna młoda kobieta wpatrzona w postać, której nie widzimy. Prosty motyw, na pierwszy rzut oka po prostu portret. Jednak im dłużej patrzymy tym bardziej przejmuje nas spojrzenie kobiety – lekko rozchylone usta, ogromne i piękne, ale załzawione oczy wyrażające smutek i tęsknotę. To sierota prawdopodobnie szukająca oparcia w ludziach, którzy ją mijają – to, że ich nie widzimy, potęguje wrażenie osamotnienia i beznadziei tej kobiety. Nadciągające chmury i ślady wiatru zdają się wróżyć raczej smutny los sierocie, tęskniącej za ciepłem, domem, miłością.

Adolphe-William Bouguereau Dobroczynność

Sentymentalny obraz przedstawiający żebrzącą kobietę i jej dzieci. Wszyscy są tak piękni, iż trudno uwierzyć w ich nieszczęśliwy los. Artysta wprowadził światło, które wchodząc z lewej strony, rozświetla ogłoszenie o wykładzie na temat dobroczynności – na tym plakacie widzimy plamy i przyciemnienia. Malarz sugeruje nam, iż prawdziwa ofiarność jest dużo bardziej potrzebna na tym świecie niż rozprawy, które nie wesprą biednych i bezdomnych. Żebrząca kobieta patrzy na nas w przejmujący sposób…

Inne przykłady malarskie:

  • Hieronim Bosch, Syn marnotrawny

 

 

 

 

  • Ford Madox Brown Pożegnanie Anglii (ludzie zmuszeni opuścić za chlebem swój kraj liczą się z nowym miejscem, które nie będzie już dla nich prawdziwym domem)

 

 

 

  • Henri de Toulouse-Lautrec Samotna (tęsknota za spokojnym życiem i własnym domem)

 

 


Motyw bezdomności w literaturze

http://www.sciaga.pl/tekst/25037-26-bezdomnosc

Biblia, Księga Rodzaju

Domem Adama i Ewy był Eden. Wolno im było korzystać z prawie wszystkich dobrodziejstw ogrodu, zakazane były jedynie owoce z drzewa poznania dobra i zła. Ludzie jednak nie zastosowali się do decyzji Boga. Zerwali owoc z drzewa i zostali ukarani wygnaniem z raju. Stracili bezpieczne schronienie. Bezdomność to skutek popełnienia grzechu. Od tej pory ludzie musieli sami się starać o kryjówkę.

Legenda o św. Aleksym

http://staropolska.pl/sredniowiecze/poezja_religijna/sw_aleksy.html

Aleksy to wzór ascety. W domu niczego mu nie brakowało, był otoczony opieką rodziców. Po poślubieniu Famijany zdecydował, że opuści dom. Wypłynął w świat, zabrał ze sobą kosztowności, które później rozdał potrzebującym. Spał pod kościołami, żebrał. Cierpiał z głodu, a jego ciało musiało wiele znieść, m.in. mróz. Nie chciał rozgłosu, odszedł więc z miejsca, w którym okrzyknięto go świętym. Znalazł miejsce pod domem rodziców, gdzie nie szczędzono mu upokorzeń i poniżania. Tam zmarł.

Bezdomność była jego wyborem – chciał być bliżej Boga, zjednać sobie jego łaskę. Ascetyczny sposób życia sprawił, że osiągnął swój cel, a jego śmierci towarzyszyły cuda.

Adam Mickiewicz Konrad Wallenrod

http://konrad-wallenrod.klp.pl/ser-57.html

Bohater już jako dziecko stracił miejsce, w którym mieszkał. Krzyżacy spalili jego dom, wymordowali rodzinę, a chłopca porwali. Wychowywał się na dworze mistrza krzyżackiego Winrycha. Był darzony miłością, jednak już do końca życia nie mógł znaleźć własnego miejsca w świecie. Myślał o Litwie, a pamięć o niej podsycał Wajdelota.

Doświadczył więc też bezdomności społecznej – gdy wprowadzał w życie swój podstęp, czuł się wyobcowany, był sam. Utrata rodzinnego domu była niezależna od niego, ale późniejsza bezdomność (rezygnacja z miłości, zakon krzyżacki, opuszczenie domu) była już jego wyborem.

Artur Rimbaud Moja bohema

http://www.poezja.org/index.php?akcja=wierszeznanych&ude=2811

Podmiot liryczny to włóczęga. Jego wygląd jest dość niechlujny (dziurawe kieszenie, podarte spodnie, stara bluza). Jednak nie przeszkadza mu to w odkrywaniu świata i doświadczaniu czegoś nowego. Jest w drodze, układa wiersze, marzy. Daje mu to wolność. Taka bezdomność pozwala na aktywność, poszukiwanie. Jest własnym wyborem.

Stefan Żeromski Ludzie bezdomni

http://ludzie-bezdomni.klp.pl/

Tomasz Judym nie może znaleźć własnego miejsca, ale w dużym stopniu jest to jego wybór. Pochodził z biednej rodziny, a gdy jego matka zmarła, zajęła się nim ciotka. Bohater nie miał więc prawdziwego domu pełnego czułości i ciepła (alkoholizm ojca, ciężkie warunki u ciotki).

W późniejszym życiu chce pomagać biednym, więc ciągle przenosi się z miejsca na miejsce. W końcu odtrąca miłość Joasi, która mogłaby być przeszkodą w niesieniu pomocy.

Sam tytuł powieści ma związek z problemem bezdomności – tej dosłownej (biedota warszawska, paryska), ale również społecznej, uczuciowej, egzystencjalnej. Dotyka ona nie tylko Judyma, lecz także pozostałych bohaterów (Joasia Podborska, Korzecki, Wiktor).

Inne przykłady literackie:

Motyw bezdomności w muzyce

Richard Wagner Der Fliegende Holländer (Latający Holender) libretto kompozytora według opowiadania Heinricha Heinego Pamiętniki Pana Sznabolewopskiego http://www.lastfm.pl/music/Richard+Wagner/_/Der+fliegende+Hollander:+Overture

Historia holenderskiego kapitana, który zaklinał się na piekło, że nie spocznie, dopóki nie opłynie Przylądka Burz. Zaklęcie usłyszał diabeł i skazał nieszczęśnika na wieczną tułaczkę po morzach. Anioł wyjednał dla niego ustępstwo, dzięki czemu co siedem lat może on zejść na ląd. Wówczas od klątwy może go wybawić kobieta, która z miłości poświęci mu swoje życie. Po siedmiu latach przybiwszy do brzegu, Holender śpiewa do anioła: „Czym był igraszką twą, ja, przeklęty?/ [¼] Więc pytam cię / posłańcze Boga święty”. Zwabiony bogactwem norweski kupiec Doland, zgadza się oddać mu rękę swojej córki Senty, którą od dzieciństwa fascynuje legenda i portret tułacza. Świadczy o tym jej ballada: „Lecz może jeszcze tułacz wypłynie z tych klęsk powodzi, / Jeśli pokochać na wieki go która z dziew się zgodzi!”. Poruszona spotkaniem Holendra (uderzenia kotłów) przysięga mu wierność do śmierci, śpiewając: „Znam ja kobiety nakaz święty”. Niedowierzając jej przysiędze, Holender nagle odpływa. Senta rzuca się ze skały w morze, krzycząc: „Chwal twego anioła i jego warunek! / Oto mnie widzisz wierną ci do śmierci!” Dziewczyna ginie, okręt-widmo tonie, a dusze Holendra i Senty wznoszą się do nieba (przypomnienie ballady Senty jako tematu wybawienia).

muz. Seweryn Krajewski, sł. Agnieszka Osiecka, wyk. Maryla Rodowicz Rozmowa poety z komornikiem (płyta Tribute to Agnieszka Osiecka. Łatwopalni) http://aniachodyna.wrzuta.pl/audio/3sie1qSt6z9/rozmowa_poety_z_komornikiem

Opowieść o spotkaniu poety, któremu komornik odbiera materialne podstawy bytu: „[…] ja na to w śmiech, / panowie, ech, / ja wchodzić nie zabraniam!” Podmiot liryczny sarkastycznie ocenia sytuację: „[…] ach, co za kram, / ach, co za ruch, / ach, jacy mili goście!” Ma świadomość, że choćby odebrano mu dobytek, zniszczono sprzęty i pozbawiono mieszkania, to tym, co ma najcenniejszego, jest jego talent, którego nikt nie może mu odebrać. Gdy przyjdzie śmierć, przyjmie ją gościnnie: „[¼] dam wódki gram, / i, ech – madame, / niech pani mnie przygarnie!” Żyło mu się ze zmiennym szczęściem, może je oddać, lecz tym, co po nim pozostanie, będą jego dzieła.

Inne przykłady muzyczne

Motyw bezdomności w filmie

Edi, reż. Piotr Trzaskalski

 

Bohaterami filmu są bezdomni, Edi i Jureczek, zbieracze złomu. Wszystkie zarobione pieniądze przeznaczają na alkohol. Edi jednak, pomimo tego, czym się zajmuje, jest człowiekiem oczytanym, zbiera książki. Zostaje nawet poproszony, by uczył siostrę dwóch gangsterów królujących w mieście. Niesłusznie później zostaje osądzony o gwałt i w rezultacie musi zajmować się niemowlakiem. Jako bezdomny nie może zapewnić dziecku dobrych warunków, więc postanawia wrócić do starych przyjaciół, rodziny. Jednak niedługo po wyjeździe dziewczyna chce synka z powrotem. Edi pokornie oddaje dziecko i wraca na swoje miejsce w życiu, na ulicę i do zbierania złomu.

Święty z fortu Waszyngtona, reż. Tim Hunter

Budynek, w którym mieszka bohater zostaje przeznaczony do rozbiórki. Z tego powodu Matthew trafia do przytułku dla bezdomnych, do fortu Washingtona. Tam poznaje Jerry’ego, weterana wojennego, który – chcąc pomóc bohaterowi – wtajemnicza go w życie bezdomnego. Stopniowo ich przyjaźń się zacieśnia, w końcu Jerry zaczyna traktować Matthew jak własnego syna. Razem postanawiają przejść przez tę ciężką dolę, jaka ich spotkała. Muszą bronić się przed napastnikami i walczyć o przeżycie.

Hector, reż.  Jake Gavin (2015)

W drodze na doroczne spotkanie świąteczne w Londyńskim schronisku bezdomny Szkot Hector usiłuje zjednoczyć się z rodziną i odbudować relacje, którą porzucił na skutek swoich przykrych doświadczeń życiowych. 

 

 

W pogoni za szczęściem, reż. Gabriele Muccino (2006)

Historia Chrisa Gardnera (Will Smith), człowieka inteligentnego i utalentowanego, który zarabia na życie sprzedając wyposażenie medyczne. Nie jest to zajęcie ani wdzięczne, ani dobrze płatne. Chris próbuje więc dostać się na staż w renomowanym biurze maklerskim i udaje mu się w tym wyścigu pokonać wielu znacznie lepiej wykształconych konkurentów. Nauka zajmuje Chrisowi wiele czasu, co odbija się na jego pracy, a tym samym i finansach. Dla niego i dla jego ukochanego, pięcioletniego synka, nadchodzą bardzo ciężkie dni; noclegi w schroniskach i na przystankach stają się codziennością. Ale mimo trudności Chris nie pozwala, by cokolwiek stanęło mu na drodze do lepszego życia i szczęścia. Film oparty na faktach.

Inne przykłady filmowe

 

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności (PFWB) to międzysektorowe Partnerstwo podmiotów zajmujących się problematyką bezdomności. Ustanowione w celu ich integracji, wymiany myśli, idei i doświadczeń oraz kreowania i wspierania systemu polityki społecznej, aby skutecznie rozwiązywać problem bezdomności oraz łagodzić jego skutki.